Του ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑ
Πριν τις διακοπές του Πάσχα, στα 2018, σ’ ένα τμήμα της Γ΄ Λυκείου, συζητούσα με τους μαθητές-μου για την παρουσία του φωτός στη ζωή-μας. Αφορμή ήταν πως ο άνθρωπος και ο κόσμος ολάκερος μπορεί να μεταμορφωθεί λαμβάνοντας υπόψη τη διδασκαλία του Χριστιανισμού. Θυμήθηκα σήμερα, ημέρα γιορτής της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Χριστού, δυο τρεις διδακτικές σκηνές που τότε ξεδιπλώθηκαν στη σχολική τάξη. Πριν τις καταγράψω να πω τούτο: Ο Φάκελος Μαθήματος με τίτλο: Θρησκεία και Σύγχρονος Κόσμος, ένα χρόνο αργότερα, μαζί με ολόκληρο το Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος των Θρησκευτικών (μτΘ) στην Πρωτοβάθμια και στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, κρίθηκε ακατάλληλος για διδασκαλία. Έκτοτε, οι περιπέτειες του μτΘ, με τις αποφάσεις του ΣτΕ, δεν έχουν τελειώσει ακόμα. Βλέπετε στη συγκεκριμένη διδασκόμενη έννοια, ο διδάσκων θεολόγος είχε να αντιμετωπίσει μια ωραία πρόκληση. Βάσει του Οδηγού του Εκπαιδευτικού, μπορούσε να αρχίσει τη διδασκαλία-του με μια δραστηριότητα, όπου σε φύλλο εργασίας μαθητές και μαθήτριες θα έγραφαν τις σκέψεις-τους με θέμα: «Ο εαυτός-μου σε έναν ιδανικό κόσμο», ακούγοντας και διαβάζοντας τους στίχους του ωραίου τραγουδιού των Coldplay: «Up & Up» (Ψηλά - Ψηλά). Όμως, η στενοκεφαλιά όσων απηνώς κατηγορούσαν το τότε Πρόγραμμα Σπουδών ως αντιπαιδαγωγικό, αντιθεολογικό και αντισυνταγματικό, κατάργησαν στην πράξη την πιο ρηξικέλευθη πρόταση στην ιστορία της θρησκευτικής εκπαίδευσης: το μτΘ να αγκαλιάζει όλους τους μαθητές.
Rock τραγούδι στο μτΘ; Ωραία, πράγματι, πρόκληση! Όχι όμως για στενοκέφαλους διδάσκοντες. Πώς να διδάξεις τους τελευταίους, ειδικά, στίχους ενός τραγουδιού όταν το ευσεβιστικό μυαλουδάκι-σου, αρνείται να δει κατάματα τη σημερινή πραγματικότητα του κόσμου; Πώς στη διδασκαλία-σου να εντάξεις ένα rock τραγούδι, όταν θεωρείς ότι αυτό το είδος της μουσικής είναι σατανικό; Καταγράφω τους στίχους: «Πώς οι άνθρωποι υποφέρουν, πώς οι άνθρωποι χωρίζουν; / Πώς οι άνθρωποι παλεύουν, πώς ραγίζουν την καρδιά-σου; / Ναι, θέλω να μεγαλώσω, ναι, θέλω να αισθανθώ. / Ναι, θέλω να μάθω, δείξε-μου πώς να θεραπευτώ. Δες το δάσος εκεί, μέσα σε κάθε σπόρο. / Άγγελοι μέσα στο μάρμαρο περιμένουν να ελευθερωθούν. / Χρειάζεσαι μόνο αγάπη, χρειάζεσαι μόνο αγάπη. / Όταν το "φεύγω" λέγεται σκληρά / και μπορείς να πεις τι είναι ή να παλέψεις γι’ αυτό, / κλείσε το μυαλό-σου ή πάρε ένα ρίσκο. / Μπορείς να πεις πως είναι δικό-μου και να σφίξεις τη γροθιά-σου / ή να δεις κάθε ανατολή του ήλιου σαν ένα δώρο. / Επιδιόρθωσε ένα αμάξι, για να το οδηγήσεις ξανά. / Όταν πονάς, / όταν νομίζεις ότι δεν αντέχεις άλλο, / μην τα παρατάς ποτέ. Μην τα παρατάς ποτέ».
Σκάνδαλο, λοιπόν, στη σχολική τάξη. Τι σχέση έχουν οι παραπάνω στίχοι με τη Μεταμόρφωση του Σωτήρος Χριστού; Στην αφόρητη μοναξιά των ευσεβιστικών νοοτροπιών, που είναι ανήμπορη να απαντήσει σε ερωτήματα της ανθρώπινης ζωής και ύπαρξης, στη διδασκαλία για μια από τις βασικότερες πτυχές της χριστιανικής πίστης, όπως είναι η Μεταμόρφωση του Σωτήρος Χριστού, προφανώς και δεν έχουν σχέση. Ωστόσο, μια ολιγόλεπτη -5 έως 7 λεπτά της διδακτικής ώρας- αναφορά σε κάτι που είναι έξω από το θεολογικό - παιδαγωγικό περιεχόμενο του μτΘ, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως διδακτικό παράδειγμα. Αλλά που να το καταλάβουν οι ιδεοκρατούμενοι ηθικολόγοι υποστηρικτές του ομολογιακού μτΘ. Τη στιγμή μάλιστα που οι ίδιοι απαιτούσαν από θορυβώδη μέλη της ιεραρχίας της Εκκλησίας της Ελλάδας -το απαιτούν ακόμα και σήμερα- να είναι συνδιαμορφωτές των Προγραμμάτων Σπουδών. Όμως, όταν έχεις άγνοια βασικών αξόνων διδακτικής μεθοδολογίας, και νομίζεις πως η σχολική τάξη είναι αίθουσα κατηχητικού, φυσικό είναι να δυσκολεύεσαι και να αρνείσαι να εφαρμόσεις μοτίβα διδασκαλίας με παραγωγικό τρόπο.
Επανέρχομαι στην ενθύμησή μου. Πιστεύω ακράδαντα πως η σχολική τάξη είναι κινούμενη άμμος. Έχει πολλές ανατροπές, άλλοτε θετικές κι άλλοτε αρνητικές, για όλους, διδάσκοντες και διδασκόμενους. Σ’ ό,τι αφορά τη θρησκευτικότητα των εφήβων θα επικαλεστώ αυτό που υποστηρίζει ο παπα-Βασίλης Θερμός: μπορεί να είναι υγιής ή νοσηρή. Και αυτή η θρησκευτικότητα, στην προσωπική-μου εμπειρία, εδώ και είκοσι χρόνια που διδάσκω το μτΘ σε εφήβους Λυκείου, ομολογώ ότι περισσότερο είναι υγιής παρά νοσηρή.
Καθώς, λοιπόν, η συζήτηση για το φως με ομάδες μαθητών βρίσκονταν σε επίπεδο ανάλυσης και εφαρμογής δύο κειμένων αντλημένων από τον Φάκελο Μαθήματος (ένα ήταν το Ευαγγέλιο της γιορτής της Μεταμορφώσης και το άλλο ένα μικρό απόσπασμα από το βιβλίο του Αρχιμ. Σωφρόνιου Σαχάρωφ, Άσκηση και Θεωρία), και δύο ακόμα από τη λογοτεχνία και την επιστήμη (ένα από το βιβλίο της Ισμήνης Καπάνταη Που πια καιρός… και το άλλο από το βιβλίο του Γιώργου Γραμματικάκη Η αυτοβιογραφία του φωτός), στην ολομέλεια ήρθε η έκπληξη· χαρές τις ονομάζω πολλές φορές αυτές τις εκπλήξεις. Μαθητές και μαθήτριες, διαπίστωσαν και συμφώνησαν ότι το φως στη ζωή του ανθρώπου περνά μέσα από τη σχέση με τον άλλον. Η σχέση με τον άλλον καθορίζει και τη σχέση του καθενός με τον Θεό. Το φως του προσώπου του άλλου διαμορφώνει και την προσωπική ζωντανή σχέση με το Θεό. Βέβαια, τέτοιες διαπιστώσεις μαθητών, στη σχολική τάξη, δεν είναι εύκολο να τεθούν στο τραπέζι μιας συζήτησης γύρω από βαθιές θεολογικές έννοιες. Προέρχονται από αμφιβολίες, αρνητικότητες και αντιθέσεις. Αλλά το ζητούμενο στη διδασκαλία του μτΘ δεν είναι να πείσουμε κανέναν. Ανταποκρινόμαστε στις μαθητικές αμφιβολίες, τις αρνητικότητες, ακόμα και στις αθεϊστικές απόψεις-τους χωρίς να προσπαθούμε να πείσουμε. Το ‘λεγε αυτό ο αείμνηστος Ιάκωβος Μάινας. Εξάλλου η εφηβεία στο Λύκειο έχει τις αβεβαιότητές τις, τις οποίες οφείλουμε να σεβόμαστε, γιατί πάνω σ’ αυτές χτίζεται η δίψα για προσωπικό νόημα στη ζωή των εφήβων.
Κλείνω ετούτη την ενθύμησή μου. Πιστεύω ότι έναντι του θανατόδαρτου περιβάλλοντος γύρω από το μτΘ, στο οποίο για τα καλά τα τελευταία χρόνια μας έχουν βάλει οι κήνσορες ενός αυστηρού ομολογιακού μαθήματος αλλά και θιασώτες ενός εναλλακτικού μαθήματος περί Ηθικής, υπάρχει ελπίδα. Στον αντίποδα ακριβώς, πάντοτε θα υπάρχει μτΘ της ελευθερίας, του διαλόγου και του σεβασμού του άλλου.
Η Μεταμόρφωση του Χριστού, Άγιος Νικόλαος του Κασνίτζη, Καστοριά (1160-1180).
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου